Khẩu nua lếch được đồng bào dân tộc Tày ở Ngân Sơn trồng từ lâu, tập trung chủ yếu ở các xã Thượng Quan, Thượng Ân, Thuần Mang, Cốc Đán… Tuy nhiên, do sản xuất nhỏ lẻ, năng suất thấp, cho nên có thời điểm diện tích chỉ còn khoảng 10 ha. Trước nguy cơ thoái hóa, tỉnh Bắc Cạn đã triển khai dự án “Phát triển sản xuất giống lúa nếp Khẩu nua lếch” phục tráng thành công và xây dựng mô hình kỹ thuật thâm canh hiệu quả. Được hỗ trợ kinh phí, hướng dẫn kỹ thuật, năng suất bình quân của lúa nếp Khẩu nua lếch tăng từ 35 tạ/ha lên từ 40 đến 42 tạ/ha, đáp ứng các tiêu chuẩn về hàng hóa, giá bán cao hơn gạo nếp thường. Ngoài việc nhân rộng diện tích, tỉnh Bắc Cạn còn hỗ trợ, hướng dẫn nông dân canh tác theo kỹ thuật canh tác lúa cải tiến SRI giúp tăng năng suất, chất lượng, giảm chi phí đầu vào.

Gia đình ông Ngô Văn Doạn, ở thôn Đông Van, xã Thượng Quan dành năm “bung” ruộng (5.000 m2) trồng Khẩu nua lếch mỗi năm. Mỗi vụ thu hoạch được gần hai tấn thóc, giá bán từ 18 đến 20 nghìn đồng/kg thóc, thu về 30 triệu đồng. Theo ông Doạn, mỗi bung lúa Khẩu nua lếch cho thu nhập trung bình bảy triệu đồng, cao gấp ba, bốn lần so với trồng lúa khác, sản phẩm dễ tiêu thụ, thường không có đủ để bán.

Bắc Cạn được Bộ Khoa học và Công nghệ công nhận nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm gạo Khẩu nua lếch. Huyện Ngân Sơn phối hợp với Hội Nông dân tỉnh, Liên minh Hợp tác xã hỗ trợ thành lập Hợp tác xã Khẩu nua lếch Thượng Quan. Huyện chứng nhận cho cơ sở sản xuất Trung Dũng, Trung tâm An Phát và Chi nhánh Công ty cổ phần Ngân Sơn tham gia cung ứng gạo nếp Khẩu nua lếch.

Từ sự hỗ trợ hiệu quả, diện tích trồng lúa nếp Khẩu nua lếch tăng qua các năm, hình thành vùng sản xuất tại các xã Thượng Quan, Thượng Ân, Cốc Đán, Thuần Mang với diện tích hơn 70 ha. Có những thời điểm, giá bán thóc Khẩu nua lếch đạt từ 18 đến 20 nghìn đồng/kg, gạo đạt từ 35 đến 40 nghìn đồng/kg, cao hơn 10 nghìn đồng so với gạo nếp mà vẫn không đủ cung ứng cho người tiêu dùng. Nhiều hộ dân thoát nghèo bền vững nhờ canh tác, bán lúa Khẩu nua lếch.

Từ đầu năm 2018 đến nay, Bắc Cạn kết nối tiêu thụ đưa sản phẩm gạo Khẩu nua lếch Ngân Sơn tiêu thụ ở ba điểm bán tại thị trường tỉnh Quảng Ninh và 11 điểm bán tại thành phố Hà Nội với sản lượng hơn 11 tấn. Sản phẩm được người tiêu dùng đánh giá cao, tiêu thụ nhanh chóng. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Cạn Nguyễn Ngọc Cương cho biết: Trong thời gian tới, Bắc Cạn tập trung nhân rộng diện tích, tăng năng suất, đồng thời xây dựng hệ thống tiêu thụ Khẩu nua lếch ở các siêu thị lớn trong cả nước.