Trên thực tế, sau một tuần làm việc (từ ngày 5 đến 11-11-2014, tại thủ đô Bắc Kinh, Trung Quốc), những kết quả đạt được tại APEC 22 đã phần nào đáp ứng được sự kỳ vọng của các nước trong khu vực. Sau quá trình nghị đàm giữa 21 đoàn đại biểu tại các Hội nghị quan chức cấp cao (SOM), Hội nghị liên Bộ trưởng ngoại giao – kinh tế APEC và kết thúc bằng Hội nghị thượng đỉnh, APEC 22 đã khép lại với việc thông qua hai tuyên bố chung: “Định hình tương lai thông qua quan hệ đối tác châu Á – Thái Bình Dương” và “Chương trình nghị sự Bắc Kinh vì một châu Á - Thái Bình Dương gắn kết, sáng tạo và kết nối”.

Bốn văn kiện của APEC 22 (gồm “Lộ trình Bắc Kinh về đóng góp của APEC đối với việc thực hiện Khu vực thương mại tự do châu Á – Thái Bình Dương (FTAAP)”; “Kế hoạch chiến lược của APEC về thúc đẩy hợp tác và phát triển các chuỗi giá trị toàn cầu”; “Thỏa thuận APEC về phát triển sáng tạo, cải cách kinh tế và tăng trưởng”; “Kế hoạch tổng thể kết nối APEC 2015-2025”), cùng với các cuộc gặp bên lề hội nghị giữa một số nước đang có "vấn đề", điển hình như giữa Trung Quốc với Nhật Bản, giữa Nga với Nhật Bản và Nga với Mỹ v.v. đã phản ánh quyết tâm của các nước thành viên hướng tới một khu vực ổn định và thịnh vượng.

Trải qua 25 năm phát triển, giờ đây APEC, đại diện của 40% dân số thế giới đã đóng góp tới 55% GDP và 44% thương mại toàn cầu, trao đổi nội khối chiếm tới 70% với trị giá gần 20 nghìn tỷ USD. Những thành công này đã góp phần khẳng định vai trò hiện nay của APEC – là động lực của nền kinh tế thế giới, đồng thời cũng là cơ sở để người dân trong khu vực có quyền mơ về “Thế kỷ 21 là của châu Á – Thái Bình Dương”.

Có lẽ cũng chính từ những thành công vượt bậc của APEC, ngày 9-11-2014, trong bài diễn văn khai mạc hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo và doanh nghiệp APEC (APEC CEO Summit), chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã phát biểu: "Viễn cảnh phát triển của khu vực phụ thuộc vào các quyết định và hành động của chúng ta hôm nay. Chúng ta có trách nhiệm tạo ra và hoàn thành một giấc mơ châu Á – Thái Bình Dương cho người dân chúng ta". Theo ông Tập Cận Bình, "Giấc mơ châu Á – Thái Bình Dương" đ??ng nghĩa với sự phát triển năng động hơn, đầu tư thương mại tự do và thông thoáng hơn, an ninh và thịnh vượng của khu vực được bảo đảm hơn.

Nhưng chính cách giải thích này của ông Tập Cận Bình lại cho thấy, để "Giấc mơ châu Á – Thái Bình Dương" trở thành hiện thực, các nước trong khu vực còn quá nhiều việc phải làm.

Xét về khía cạnh kinh tế, những thành công vừa qua của APEC vẫn là chưa đủ lực để có thể tạo ra sự phát triển bền vững cho khu vực. Thứ nhất, hợp tác nội khối tăng mạnh nhưng phần lớn vẫn đang nhờ vào các liên kết ở cấp độ song phương hoặc một nhóm nước hạn chế. Ý tưởng thành lập Khu vực thương mại tự do châu Á – Thái Bình Dương (FTAAP) thực ra đã được APEC đề xuất từ năm 2006. Sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa các thành viên là rào cản lớn nhất khiến FTAAP bị lãng quên. Hơn nữa, cũng chính những khác biệt về lợi ích của các nước thành viên đã tạo điều kiện cho việc hình thành những tập hợp lực lượng nhỏ lẻ, đan xen ngay trong APEC.

Ngoài những hiệp định thương mại tự do song phương, tại khu vực hiện đang diễn ra song song hai quá trình đàm phán về Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP gồm 12 thành viên) và Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP gồm ASEAN và 6 đối tác). Ở một góc độ, những tập hợp này có thể coi là nền tảng, là bước chạy đà để tiến tới FTAAP. Nhưng ở góc độ ngược lại, việc có quá nhiều khu vực thương mại tự do rất dễ dẫn tới tình trạng cạnh tranh, thậm chí triệt tiêu lẫn nhau, và hệ quả khó tránh là cản trở sự hợp tác sâu rộng toàn khu vực.

Thứ hai, sự kết nối ?? mức độ toàn khu vực còn lỏng lẻo, hạn chế càng khiến cho các nền kinh tế APEC, mà hầu hết đều có chung một mô hình hướng ra bên ngoài, dễ bị tổn thương, đồng thời khả năng chống chọi với khủng hoảng cũng bị giảm sút. Phản ứng chậm chạp của APEC trước những cuộc khủng hoảng kinh tế-tài chính năm 1997 và 2008 là những minh chứng rõ ràng nhất.

Xét về khía cạnh an ninh, những thành công kinh tế chưa đủ tạo ra sự ổn định, thậm chí trong một số tình huống lại là nguyên nhân gây nên những tranh chấp, xung đột trong khu vực. Tuy có chung nhận thức về sự cần thiết phải đảm bảo an ninh khu vực, như là một trong những điều kiện tiên quyết để đạt được thịnh vượng, nhưng giữa các thành viên lại có sự khác biệt không nhỏ về biện pháp.

Ngay tại APEC 22, chỉ tính riêng trong quan hệ giữa các nước lớn cũng đã có quá nhiều cặp đang trong tình trạng đối đầu, điển hình là quan hệ Nga – Mỹ và Trung – Nhật. Nghịch lý ở chỗ, đến với hội nghị APEC 22, các nước này đều khẳng định mong muốn thúc đẩy hợp tác nhưng lại không đưa ra bất cứ một phương án nhượng bộ rõ ràng nào. Hiệp định về việc dỡ bỏ những rào cản trong quan hệ thương mại Trung – Mỹ đối với những mặt hàng công nghệ cao được ký kết hôm 11-11-2014 có lẽ chỉ mang tính tượng trưng, bởi lẽ đôi bên vẫn còn quá nhiều bất đồng và nghi kỵ, đơn cử như trong cách hiểu về "giữ nguyên trạng của khu vực".

Sự mất lòng tin trong quan hệ giữa các nước lớn và các nước nhỏ trong khu vực còn đậm nét hơn. Dù vẫn biết chỉ có hợp tác bình đẳng, hai bên cùng có lợi thì mới có thể đối phó được với các nguy cơ an ninh trong khu vực, nhưng các nước lớn vẫn thường xuyên có những hành động có tính đơn phương khiến các nước nhỏ không thể không e ngại.

Như vậy, xét cho cùng trở ngại lớn nhất đối với "Giấc mơ châu Á – Thái Bình Dương" vẫn là sự lấn át của cái "TÔI" trước cái "CHÚNG TA". Khác với các khu vực khác, cơ hội để các nước trong khu vực khắc phục hạn chế này không phải là ít, mà APEC 22 là một ví dụ.

Ngay sau hội nghị APEC 22, các nhà lãnh đạo trong khu vực còn có cuộc gặp thượng đỉnh Đông Á (EAS) tại Nay Pyi Taw (Myanmar, ngày 12 và 13-11-2014). Tuy nhiên, nếu căn cứ vào kết quả của APEC 22 thì rõ ràng các cơ hội này chưa được các nước tận dụng triệt để. Những văn kiện được thông qua vẫn còn mang nặng tính đường hướng, bởi phần lớn các nước thành viên đều vẫn coi hội nghị là nơi để chia sẻ quan điểm, hoặc cùng lắm là tìm kiếm cơ hội với từng đối tác.

Bài học từ APEC 22 cho thấy, để "Giấc mơ châu Á – Thái Bình Dương" có thể sớm trở thành hiện thực, có lẽ đã đến lúc các nước cần đạt được sự đồng thuận về những vụ việc cụ thể, đơn cử như Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), ngay tại các hội nghị, diễn đàn đa phương của khu vực như APEC, EAS v.v.. Cơ hội là có nhưng nếu không biết chắt chiu nó sẽ ít dần đi.

Trang chủ Fortune Dragon Entertainment