Trong ngày 22-2-2014, cùng với sự “biến mất” của Tổng thống đương nhiệm V.Yanukovych (theo đồn đoán là ông chạy trốn ??ến thành phố Kharkov, nơi có được sự hậu thuẫn mạnh nhất) là sự xuất hiện tại quảng trường Độc lập của bà Yulia Tymoshenko (được phóng thích từ nhà tù tại chính Kharkov). Ngày 23-2, quốc hội Ucraina phê chuẩn việc thành lập một chính phủ tạm quyền dưới sự lãnh đạo của ông Oleksander Turchynov, đồng minh thân cận của bà Tymoshenko, cho đến thời điểm bầu cử được ấn định vào ngày 25-5 tới.

Một kịch bản do chính liên minh Yanukovych - Tymoshenko đã từng thực hiện năm 2006 nhằm phế truất tổng thống Yushchenko đã được lặp lại, chỉ khác là lần này đã thành công. Giờ đây, hẳn nhiều người sẽ rất tò mò muốn tìm hiểu nguyên nhân của sự thay đổi nhanh chóng này, nhưng với vị trí địa - chính trị vô cùng quan trọng của mình trong không gian hậu Xô-viết, có lẽ tương lai của Ucraina mới là điều cộng đồng quốc tế quan tâm hơn cả.

Xét về mặt thời gian cũng như diễn biến của sự việc, “Mùa Xuân Ả rập” tại Bắc Phi – Trung Đông (2011-2012) có thể coi là phiên bản 2.0 của “Cách mạng màu” tại một số nước thuộc Liên Xô cũ (còn được gọi là “không gian hậu Xô Viết”) hồi năm 2004-2005, mà Ucraina chính là điểm khởi nguồn (tương tự như Tuynidi). Tất cả đều bắt đầu từ những cuộc biểu tình đường phố của nhiều giai tầng do bất mãn với thực trạng của xã hội, và sau đó mau chóng biến thành bạo động lật đổ chính quyền. Các biến cố chính trị này đều chịu tác động trực tiếp không nhỏ của Mỹ và các nước Tây Âu. Tuy nhiên, giữa hai phiên bản này cũng có sự khác biệt : nếu nguồn cơn của “Cách mạng màu” là sự tranh giành quyền lực từ trên xuống thì với Mùa Xuân Ả rập là sự chống đối chính phủ từ dưới lên.

Cho đến thời điểm hiện tại, diễn biến liên tiếp trong ba tháng qua tại Ucraina gợi nhớ những gì đã xảy ra tại Tuynidi, Ai Cập và Yemen trong năm 2011, và khiến chính biến tại quốc gia này giống với Mùa Xuân Ả rập hơn là một cuộc “Cách mạng cam” lần hai.

Tuy nhiên, những diễn biến thời hậu đảo chính như sự chia rẽ bắt đầu xuất hiện trong lực lượng đối lập; những tuyên bố chính thức của Mỹ, Nga, EU và cả các tổ chức quốc tế như LHQ hay IMF v.v., lại cho thấy, Ucraina đang trên con đường tiến tới phiên bản Syria, trước hết ở sự bất ổn sẽ kéo dài.

Thứ nhất, kể từ sau cuộc “Cách mạng cam” năm 2004, cuộc tranh giành quyền lực giữa các đảng phái khiến cho tình hình Ucraina luôn trong tình trạng bất ổn. Chỉ riêng việc lên, xuống của cựu thủ tướng Yulia Tymoshen ko cũng là quá đủ để minh chứng cho điều này. Ngay sau khi phế truất được Tổng thống Yanukovych, phe đối lập bắt đầu lục đục vì bất đồng trong chia chác quyền lực trong chính phủ mới. Điển hình là phản ứng bất hợp tác với các đảng còn lại của đảng châu Âu, lực lượng đối lập chính trong các cuộc biểu tình thời gian qua. Cũng cần nhấn mạnh thêm một đặc thù của Ucraina: giữa ba nhóm lực lượng chính là nhóm thân Nga, nhóm thân phương Tây và nhóm dân tộc cực hữu chưa bao giờ đạt được sự thống nhất, kể cả từ thời Liên Xô (trước đây). Chia rẽ xã hội chắc chắn sẽ vẫn tiếp tục thêm sâu sắc sau những gì vừa xảy ra với một tổng thống dân cử. Thậm chí, khó có thể khẳng định là sau cuộc bầu cử ngày 25-5 tới, một kịch bản "từ bất tín nhiệm đến phế truất" tương tự lại không xảy ra, bởi nó đã từng xảy ra năm 2004, 2006 và 2014.

Thứ hai, do rất cần sự hỗ trợ tài chính nên việc tránh khỏi sự can thiệp từ bên ngoài là điều không tưởng với chính phủ Ucraina, kể cả sau bầu cử 25-5. Theo Bộ trưởng tài chính tạm quyền Yuri Kolobov, nền kinh tế Ucraina cần viện trợ ít nhất khoảng 35 tỷ USD từ nay cho đến cuối năm 2015 để thoát khỏi cảnh sụp đổ. Ấy vậy mà giữa Nga và các nước phương Tây lại đang tồn tại những bất đồng khó có thể dung hòa trong một thời gian ngắn. Mỹ và EU thì ngay lập tức đưa ra cam kết sẽ hỗ trợ tài chính cho chính phủ lâm thời. Trong khi đó, thủ tướng Medvedev đe dọa sẽ đóng băng khoản hai tỷ USD tiếp theo của gói hỗ trợ 15 tỷ USD theo hiệp định 17-12-2013 do nghi ngờ tính hợp pháp của các cơ quan quyền lực hiện tại của Ucraina.

Hơn thế, tuy đều thống nhất trong việc ủng hộ một Ucraina ổn định, không chia rẽ và độc lập, nhưng cách thức để đạt được điều đó của hai phía thì lại rất khác nhau. Theo cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Susan Rice, chỉ có thông qua các cuộc bầu cử dân chủ và thay đổi hiến pháp Ucraina mới có thể ổn định và chấm dứt bạo lực. Thủ tướng Nga D. Medvedev thì lại cho rằng, chỉ có tôn trọng chủ quyền, chấm dứt mọi sự can thiệp từ bên ngoài và thông qua hòa giải dân tộc mới là những biện pháp đúng đắn nhất.

Thứ ba, chính sự chia rẽ của các lực lượng trong và ngoài sẽ khiến cho tính hiệu quả của mọi dự án tái thiết Ucraina trở nên rất thấp. Chính do không thể cải thiện được tình hình đất nước trong hơn ba năm cầm quyền khiến cho uy tín của Tổng thống Yanukovych, thậm chí ngay cả trong nội bộ đảng các khu vực của ông, giảm sút nghiêm trọng. Cuộc đảo chính và những chính sách tiếp theo của lực lượng đối lập chắc chỉ khiến cho sự đối đầu giữa miền Đông và miền Tây sẽ trở nên gay gắt hơn. Những khó khăn kinh tế kéo dài rất có thể đẩy đất nước này rơi vào tình cảnh nội chiến.

Thứ tư, Mỹ và EU đang rất muốn tái lập kịch bản với chính phủ của Tổng thống Syria Bashar al-Assad tại Ucraina, chỉ có điều là theo chiều hướng ngược lại. Từ sau khi Liên Xô sụp đổ, Mỹ và các đồng minh Tây Âu luôn mong muốn lôi kéo các nước thuộc không gian hậu Xô-viết, như đã làm được với các nước Đông Âu. Lật đổ được chính quyền của Tổng thống Yanukovych là điều mà Mỹ và EU mong muốn và chắc chắn họ sẽ nỗ lực để giữ được thành quả này. Đương nhiên, phía Nga khó có thể chấp nhận một chính phủ láng giềng thân phương Tây và chắc chắn sẽ có chính sách không mấy thân thiện với Nga, nhất là khi trong tay họ đang có ưu thế về khí đốt và gói cứu trợ 15 tỷ USD. Nếu không lo ngại khả năng can thiệp của người Nga vào chính trường Ucraina thì chắc ngoại trưởng Mỹ John Kerry, trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Sergei Lavrov (hôm 23-2-2014), đã không nhấn mạnh mong muốn của Mỹ là "chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và tự do dân chủ của Ukraine sẽ được tất cả các nước tôn trọng". Trong trường hợp nếu không có được một chính phủ như ý sau bầu cử 25-5, Mỹ và các nước phương Tây chắc sẽ tìm mọi cách để biến Ucraina thành một âm bản của Syria. Một Ucraina không ổn định ít nhiều cũng góp phần ngăn cản bước tiến của một nước Nga đang ngày càng lớn mạnh.

Cuối cùng, chính bài phát biểu trước người dân toàn quốc của Tổng thống tạm quyền Oleksander Turchynov hôm 25-2-2014 lại càng khiến nỗi lo ngại của người viết được củng cố. Một mặt ông nhấn mạnh "quan hệ với Nga là rất quan trọng", đồng thời cũng hé lộ "mong muốn mối quan hệ với Nga trên vị thế "mới, bình đẳng và láng giềng tốt, trong đó công nhận và ủng hộ sự lựa chọn châu Âu của Ukraine". Mặt khác cũng khẳng định: "Một ưu tiên khác là quay trở lại con đường hội nhập châu Âu. Chúng tôi phải quay trở lại với gia đình các quốc gia châu Âu". Dù hiểu rằng tình cảnh của Ucraina đương nhiên phải có chính sách cân bằng như vậy, nhưng hiện thực nó lại không hề dễ, nếu không cẩn trọng Ucraina sẽ khó có thể thoát khỏi vòng xoáy bất ổn.

Link Tải APP Tsar Treasure Entertainment